Jarosław Kępski

Kardiolog, KardioOnkolog, Echokardiografista

Kardiotoksyczność – objawy, przyczyny i leczenie uszkodzeń serca po chemioterapii – rola KardioOnkologii

Kardiotoksyczność to poważne powikłanie terapii onkologicznych, prowadzące do uszkodzenia mięśnia sercowego. Może wystąpić zarówno w trakcie leczenia nowotworu, jak i wiele lat po jego zakończeniu.

Czym jest kardiotoksyczność?

Kardiotoksyczność to negatywny wpływ leków przeciwnowotworowych lub radioterapii na układ sercowo-naczyniowy. Prowadzi do uszkodzenia struktur serca, najczęściej mięśnia sercowego, co może skutkować m.in. niewydolnością serca, zaburzeniami rytmu lub nadciśnieniem tętniczym.

Objawy mogą pojawić się:

• wcześnie – podczas leczenia,

• późno – nawet po kilku czy kilkunastu latach od zakończenia terapii.

 Jakie terapie onkologiczne mogą powodować kardiotoksyczność

Największe ryzyko uszkodzenia serca niosą ze sobą:

 Leki cytotoksyczne:

• Antracykliny (np. doksorubicyna, epirubicyna)

• Cyklofosfamid

• 5-fluorouracyl (5-FU)

 Terapie celowane:

• Trastuzumab (Herceptyna) – stosowany m.in. w raku piersi

• Inhibitory kinaz tyrozynowych (TKI)

 Immunoterapia:

• Może prowadzić do zapalenia mięśnia sercowego (myocarditis)

 Radioterapia:

• Szczególnie jeśli obejmuje okolice klatki piersiowej (np. w raku piersi lub chłoniakach)

Objawy kardiotoksyczności – na co zwrócić uwagę?

Objawy mogą być subtelne i narastać stopniowo. Należą do nich:

• przewlekła duszność, nawet przy niewielkim wysiłku,

• kołatanie serca, nierówne bicie serca,

• szybkie męczenie się, osłabienie,

• obrzęki nóg i kostek,

• przyrost masy ciała (zatrzymywanie płynów),

• uczucie „ciężkości” w klatce piersiowej.

Wczesne rozpoznanie tych sygnałów ma kluczowe znaczenie dla skutecznego leczenia.

Jak diagnozuje się kardiotoksyczność?

W diagnostyce stosuje się:

• Echo serca (echokardiografia) – ocena frakcji wyrzutowej (EF) oraz nowoczesne metody obrazowania serca GLS- Global Longitudinals Strain

• EKG – wykrywanie zaburzeń rytmu

• Biomarkery sercowe (troponiny, NT-proBNP)

• Rezonans magnetyczny serca (MRI)

•  

Regularne monitorowanie serca powinno być standardem u pacjentów onkologicznych otrzymujących leki kardiotoksyczne.

Jak można zapobiegać kardiotoksyczności?

Profilaktyka opiera się na:

• wykonaniu badań kardiologicznych przed rozpoczęciem leczenia,

• regularnym monitorowaniu serca w trakcie terapii (echo serca, biomarkery),

• zmniejszaniu dawek leków lub zmienianiu schematów leczenia,

• stosowaniu leków osłonowych (np. ACE-inhibitorów, beta-blokerów),

• zdrowym stylu życia (dieta, aktywność, kontrola ciśnienia)

 Jak leczy się kardiotoksyczność?

Leczenie zależy od stopnia uszkodzenia serca. Może obejmować:

• farmakoterapię – leki stosowane przy niewydolności serca (np. inhibitory ACE, beta-blokery),

• odstawienie lub zmniejszenie dawek leków onkologicznych,

• współpracę kardiologa z onkologiem w celu dostosowania terapii,

• rehabilitację kardiologiczną i kontrolę czynników ryzyka.

Kto jest najbardziej narażony?

Ryzyko kardiotoksyczności rośnie, jeśli pacjent:

• ma już choroby serca lub nadciśnienie,

• otrzymuje wysokie dawki leków,

• przeszedł radioterapię klatki piersiowej,

• jest w starszym wieku,

• otrzymuje terapię skojarzoną (np. antracykliny + trastuzumab)

Kiedy warto udać się do kardioonkologa?

Zaleca się konsultację kardioonkologiczną:

• przed rozpoczęciem leczenia nowotworowego,

• w trakcie terapii onkologicznej,

• jeśli wystąpiły objawy sugerujące uszkodzenie serca,

• po zakończeniu leczenia – dla oceny stanu serca

Zadbaj o serce już dziś

Nie zwlekaj, jeśli leczysz się onkologicznie lub zauważyłeś objawy kardiotoksyczności.

Echo Serca w Kardiologii i Kardioonkologii: Badanie Echokardiograficzne
 

Badanie echokardiograficzne, znane również jako echokardiografia, jest kluczowym narzędziem diagnostycznym w kardiologii. Wykorzystuje ultradźwięki do precyzyjnego obrazowania struktur serca, dużych naczyń krwionośnych oraz przepływu krwi przez zastawki. To bezpieczna i bezbolesna procedura, która pozwala na kompleksową ocenę stanu serca.

Echokardiografia (badanie USG Serca/ echo serca) w Kardioonkologii

Echokardiografia odgrywa niezastąpioną rolę w kardioonkologii. W trakcie leczenia onkologicznego, echokardiografia jest wykorzystywana do monitorowania funkcji serca przed, w trakcie oraz po terapii. Dzięki nowoczesnym technikom obrazowania, takim jak GLS (Globalne Odkształcenie Podłużne - Global Longitudinal Strain), możliwe jest wykrycie subtelnych dysfunkcji serca, znanych jako kardiotoksyczność.

Zalety Echokardiografii

• Wczesne wykrywanie problemów: GLS pozwala na identyfikację dysfunkcji serca na wczesnym etapie, jeszcze przed wystąpieniem objawów niewydolności serca.

• Monitorowanie stanu serca: Regularne badania echokardiograficzne umożliwiają monitorowanie wpływu terapii przeciwnowotworowej na serce.

• Bezpieczeństwo pacjentów: Wczesne wdrożenie terapii kardiologicznej pozwala pacjentom kontynuować optymalną terapię przeciwnowotworową, minimalizując ryzyko powikłań sercowych.

Podsumowanie

Echo serca, dzięki swojej precyzyjności i bezpieczeństwu, jest nieocenionym narzędziem zarówno w kardiologii, jak i kardioonkologii. Regularne badania echokardiograficzne pozwalają na skuteczne monitorowanie i zarządzanie stanem serca pacjentów onkologicznych, zapewniając im najlepszą możliwą opiekę i minimalizując ryzyko kardiotoksyczności.

Korzystając z echokardiografii, możemy zapewnić pacjentom ciągłość i bezpieczeństwo terapii przeciwnowotworowej, co przekłada się na lepsze rokowania i poprawę jakości życia

kardiotoksyczność after 600 mg of doxorubicin (anthracycline) Hodgkin's lymphoma GLS -13% after cardiac treatment -16%
Echo serca u pacjenta z dysfunkcją serca w trakcie leczenia antracyklinami

Echo serca w diagnostyce kardiomiopatii wywołanej nadmiarem żelaza
Talasemia a Kardiomiopatia: Wpływ Zaburzeń Hematologicznych na Serce

Krew i jej składniki odgrywają kluczową rolę w układzie sercowo-naczyniowym. Gdy jedna część tego złożonego mechanizmu ulega chorobie, pozostałe elementy mogą również zostać dotknięte.

Talasemia, czyli niedokrwistość tarczowato-krwinkowa, to wrodzona choroba genetyczna związana z zaburzeniem wytwarzania hemoglobiny - kluczowego białka odpowiedzialnego za transport tlenu we krwi. Ta choroba dziedziczona jest recesywnie, co oznacza, że wymagane jest odziedziczenie zmutowanego genu od obojga rodziców, aby się ujawniła.

W przypadku ciężkich postaci talasemii, leczenie często opiera się na regularnych transfuzjach krwi. Niestety, pacjenci zależni od transfuzji są narażeni na szereg powikłań, z których wiele związanych jest z nadmiarem żelaza w organizmie.

Jednym z najpoważniejszych powikłań jest uszkodzenie serca, zwane kardiomiopatią. Zależnie od rodzaju uszkodzenia, może to prowadzić do powiększenia serca (kardiomiopatia rozstrzeniowa) lub jego usztywnienia (kardiomiopatia restrykcyjna), a w konsekwencji do niewydolności serca.

W poniższym obrazie echokardiograficznym pacjenta z beta-talasemią, widoczne są znaczne powiększenie jam serca, dysfunkcja skurczowa i rozkurczowa lewej komory, cechy nadciśnienia płucnego oraz uszkodzenia zastawek. Obraz sugeruje obecność kardiomiopatii rozstrzeniowej związanej z odkładaniem żelaza.

Badania obrazowe, takie jak echokardiografia, są niezwykle istotne w diagnozowaniu i monitorowaniu pacjentów z talasemią oraz powiązanymi z nią kardiologicznymi powikłaniami.

Amyloidoza Serca- wisienka na torcie w obrazach echo serca

Amyloidoza serca to schorzenie spowodowane gromadzeniem się nieprawidłowych białek, zwanych amyloidami, w tkankach serca. Te białka, występują normalnie w organizmie, jednak ich nieprawidłowe gromadzenie może prowadzić do poważnych powikłań.

Objawy amyloidozy serca mogą być niespecyficzne, obejmując zmęczenie, duszność, obrzęki i zaburzenia rytmu serca. Diagnoza opiera się na ocenie historii medycznej pacjenta, badaniu fizycznym oraz wynikach badań obrazowych, takich jak elektrokardiogram (EKG), echokardiografia i rezonans magnetyczny serca. Często konieczna jest również biopsja serca, aby potwierdzić obecność amyloidów.

Wczesne wykrycie amyloidozy serca oraz odpowiednie leczenie mogą pomóc w zapobieganiu dalszemu uszkodzeniu serca i poprawie jakości życia pacjenta.

58-letnia pacjentka z ca piersi lewej ER-, PR-, HER2+, przed leczeniem onkologicznym
w wykonanym ambulatoryjnie echo Serca- dysfunkcja skurczowa z LVEF 35-38%, powiększona lewa komora, w zapisie EKG LBBB

-  od tygodnia przyjmuje leki na nadciśnienie tętnicze, poza tym dotychczas nie leczyła się przewlekle,

- pół roku wcześniej typowy ból w klatce piersiowej, trafiła do szpitala (UA) gdzie nie przeprowadzono dgn w kierunku #zawałSerca
Klinicznie była w dobrym stanie, tolerancja wysiłku jedynie nieco obniżona, bez bólu dławicowego

Chorą w trybie CITO skierowałem na #koronarografia- z uwagi na konieczne rozpoczęcie leczenia onko. Oraz zoptymalizowałem leczenie #niewydolnośćSerca, włączając b-adrenolityk, eplerenon, sakubitryl+walsartan

W koronarografii nie stwierdzono istotnych zmian w tt. Wieńcowych.

Po 2 tygodniach od modyfikacji leczenia wykonałem echo serca- jak niżej.

Nadal dysfunkcja skurczowa LV na poziomie 40%, obniżony GLS LV -14,8%

Decyzja o wyborze optymalnej terapii onko jest szalenie trudna. Chora jest w grupie bardzo wysokiego ryzyka powikłań sercowo- naczyniowych w związku z planowaną terapią. Ma przeciwwskazania do klasycznych #antracykliny, a terapia antyHER2 obarczona jest wysokim ryzykiem.

Na tę chwilę: pacjentka została dopuszczona do leczenia chirurgicznego, antyHER2 przy ścisłym nadzorze kardioonko, lub doksorubicyny lizosomalnej

Analiza przypadku podkreśla złożoność podejmowania decyzji terapeutycznych u pacjentów z chorobami sercowo-naczyniowymi i nowotworami, co wymaga interdyscyplinarnej współpracy pomiędzy kardiologami a onkologami.

Protect Your Heart During & After Cancer Treatment

Chroń swoje serca podczas i po leczeniu przeciwnowotworowym

Jarosław Kępski

jaroslaw.kepski@hipermedica.com.pl